Kohran Hi

Kohran Hi
August 18, 2022 Comments Off on Kohran Hi Article, Sermon EAC

By:- Rev. Huolthangsei Ṭhiek

Zân khat chu Kohran ti hi ka ngaituo ta a, Bible bêsana an dikna nia an hril hlak le a tak rama Kohran hmelhmang dâm ka ngaituona a chun a hung inhlum lût ṭuk ṭuk a. A bat bata suisêng lo thu lum inlettak tak an hung inlang zung zung bawk. Chulaichun, tulai kohran hmelhmang le nungchang nia ka hriet hai chu Kohran indiktak um dân dinga ka suongtuona le inmil lo a tam angreng khawp el a. Kohran indik Isu phun chu ieng ang taka um ding am ning a ta? tia indawnna ka hang siem chun, dawnna indik ni ding âwma ka hriet le tulai kohran phun dan, chang dan, ro inrêl dan chena ka ngaituo luo chun “thaw suol hi a lo tam awm de aw!. ka ti naw thei naw a nih.

Kohran Phun Dan: “Hi lungpui chunga hin ka Kohran rem ka ta, mithi khawkul kawtkhar hai chun chu chu ngam naw ni hai,” (Mtt.16:18), Isu’n a ti kha Kohran hung inṭanna chu a na. Isu Kohran indin chu tuta ei hriet anga Kohran chu a nih. Kohran inṭanna tak chu, Isu’n a inchuktirhai kuomah, “Mi haiin Mihriem Naupa hi tu am a nih an ti a? tia an dawnna chu Tirko Peterin “Krista Pathien hring Naupa chu i nih,” tia a dawn khan Kohran hung insiengna an ṭan a lo ni lem chau a nih. Mipui fekhâwm narân el an naw tawp. Ekklesia ti thumal Greek ṭawng lo umsa kha hmang nisien khawm tuta Krista Kohran phun chu a danglam a. Mipui fekhâwm nasan khawm a danglam ding a nih.

Kohran chu Krista phun a na, innghatna nei a nih. Chu chu Isun “Hi Lungpui” a ti kha a nih. Peter kuomah, “nang Peter i nih, ti ka hril che,” a ti zet zet a, chu zova chun, “hi lungpui chunga hin ka kohran rem ka ta..” (Mtt.16:18) a ti khan ama Isu kha lungpui, Krista Pathien Hring Naupa, tia Peterin a puong suok chu a nih. Lungpui chu a detzie entirna a hmang a nih. Peter ti umzie ruok chu lung tina a nih a, Lungpui chu Krista chu a nih. Chuleiin, Kohran chu Kristaa innghat, a hrana mipui um khâwm le mimal khawm Krista ringtu hai chu Kohran an nih. Kohran chu Krista taksa tia hriet a nih bawk a. Krista chu ama ngêi taksa sandamtu nia, Kohran lu a ni ang bawk hin,.. (Eph.5:23a), a ti leiin Kohran chu Krsta taksa pêng chu a nih, (v.30).

Kohran Hming: A hming umzie ruok hi chu ei ko dan leh an persan deu a hawi khawp el. Ei mi thiem hai ti danin, ṭawngbul tieng hang sut ve bawk inla.  Ṭawngbul ei ti pha leh, hnam var hmasahai ṭawng bawk lâk suok a ngai hlak a. Chuong hai lâia chun Greek ṭawng hang en phawt ei tih. Ekklesia (Grk), a umzie hmasatak chu Inkhâwmpui, mipui inkhâwm a nih. Heb.2:12, “…umkhâwm hai…”  ti le “…thlalêra pungkhâwm hai …”  ti hai hi ekklesia hmangna ṭhenkhat, Pathien mi hai hrilna an na. Ekklesia hmangna dang dang khawm a la um, hril vawng da’l ei tih. Hun inthlâk peiin, ekklesia chu sakhuona thila inpâwlkhâwm phawt phawt hrilnain an hung hmang ta pei a. Iemani zâwnga ngâituo chun, a ho ei ti khawm a ni el thei, a san chu mipui pungkhâwm hrila um chu tuta Kohran ei ti ngirhmun tak hi chu a la ni el naw a, a hung indinna tak Thuthlung Thar Bible a ei hmu dân chu a danglam deu a nih. Isu phun Kohran chu mipui fekhâwm narân el an naw hrim a nih. Chuleiin, Hmar ṭawnga Kohran ei ti hin a lo kâwk indik khawp el a, a san chu a hrana um dinga ko suok a ni tlat a. Kohran ngirhmun indiktak chu a hrana umkhâwm, siehran, thienghlim dinga a tuma um, thaw ding nei a nih.

Kohran a pieng ding chun, Krista, (lungpui) chunga innghat ding a na, chuonglâi zing chun, Peter anga Krista hriet chiengna nei, Kristaa innghata, ringna nei a um pha leh Kohran a  piengin ânṭan a nih. Krista ringtu um nâwna ah Kohran a pieng thei nawh a, Ringtu Thlarâu ṭhuoina dawngtuhai chau naw chu Kohran member an ni thei bawk naw a nih. Mipui fekhâwm dang hai khawm Ekklesia tia hril thei ni hlak sien khawm, “Hi Lungpui”  Isu’n a ti a khan ânnghat naw chun, Kohran indiktak ni thei ngâi naw ni, ti chu ei hril nuom a nih.

Kohran indik tak chu iengtin am a hung um ti hi ei thupui chu a nih. Isu’n, an umkhâwm (ekklesia) chu a pâwl ve a, (Tt.1:4). Hi huna hin Kohrantak tak an la tling nawh, Isu ngâinatu umkhâwm chu an nih. Sienkhawm Kohran hringna (thlarâu) an la nei naw a, umkhâwm narân el an la nih. Isun, “Jerusalem fesan naw ro, Pa thutiem ka hril inhriet kha lo nghâk ro,” (v.5) tiin. Chun, “Johan khan tuiin a baptis hlak a, nisienlakhawm ni sâwtnâwteah Thlarâu Thienghlimin Baptisma chang in tih,” tia Isun a hril kha Kohran thurûk a hung inlang ṭana a nih.

Ei hriet ta angin Johan Baptisma inchangtir kha Simna Baptisma a na, Thlarâu Thienghlima Baptisma ruok hi chu simna khêla Piengtharna Thlarâua Baptisma chu a nih. Tuta eini ringtu haiin Thlarâu Thienghlim Baptisma ei chang hi ei piengtharna chu a ni a, chu Thlarâu vêk chun inthuomtharna chang nawn nâwk pei thei a nih. Mi’n Pathien Thlarâua inchikna a dawng pha leh, Pathien nâuva inbûkin a um ti ân hriet chieng a, chu Thlarâu vek chun a hringnun siempuitling pei dingin a ṭhuoi ta hlak a nih. Chu chu a nih, Pathien Thlarâu ṭhuoia umhai po chu Pathien nâuhai an ni si a, (Rom.8:14) tia ei hril hlak chuh. Thlarâu ṭhuoina dawng ngâi lo chu Pathien nâu an nawh a, mani nuom zawnga la um a nih.

Aw leh, Kohran chu mipui fekhâwm, el chu an nawh, ti ei hriet ta a, hringna danglam, khawvel mihai hriet phâk lo, Pathien le inlâichinna hringnun nei, mimal le pâwl fekhâwm hai chu Kohran indiktak, Isun, “Hi lungpui chuga hin ka Kohran rem ka ta..a ti chu a nih. Kohran hringna le inlâichinna, mi kei khâwmtu tak chu Thlarâu Thienghlim a nih. Thlarâu Thienghlim chun ringtu hai sûnga sin thawin mimaltin hringna chu chu Thlarâu vêk chun a zawm khâwm chu a nih.

Kohran Enkawl Dân: Pathien-in a mihai a lo enkawl dân hi Kohran inenkawl dâna ei hmang dinga ṭhatak chu a nih. Chu dungzui chun, tulâi Kohran khawm hi in enkawlna ṭhataka thaw a ni theina dingin hma ei sâwn a, thiem inzirna khawm an sâng ang peiin, Bible tienga inchûkna khawm an sâng pei a. Ei Pathien Thu Inchûktirna hi a lo inthûkin a lo ṭha huntâwk hle ti hi an chûk râwn hai chun an hmusuok deu deu a nih. Tienlai Thuthlungthar huna Kohran hotuhai chun Pathien Thu an dawng ang ang kha a ngiel-a-ngânin an hmang a, Bible ziek suoksa khawm an la nei tam naw a, a hun le hmun izir ang peia Pathien-in an hriettir hai chu huoitakin an hrilin an hmang el hlak a nih. Chuong ang in enkawlna chu tulâi hin a um ta nawh chu ei ti naw a, Bible pêka ei um tah hi a bukimin, pei ding le belsa ding um ta lo khawp hiela famkimin inchûktirna thu le inzil hâuna thu nisien, infûina thu khawm a famkimin ei nei ta hi ei vângnei hle a nih.

Thuthlunghlui huna inthawk ta khan Pathienin Zâwlnei hai a hmang a, a thu inhriettirin, mipuihai kuomah a lo tir hlak a. Thiempu hai khawma Pathienin thu a hril ang peiin rawngbâwlna an kengkâw hlak. Chuonghai chun a bîktaka thlarâua inthuomna an dawng hlak. Chun, Thuthlungthara Kohran rorêlna tieng khawm, a hranpa a Bible College la um naw sienkhawm, Isu ke bula inchûk le Dan hremi hai Inchûktirna hnuoia inchûk dam, Thlarâua hrietna insângtak tak nei hai hmangin Pathienin a Kohran hai a lo enkawl hlak. Zâwlnei Joel-in a lo hrillâwk angin (Joel 2:28) Penticost nia inthawk khan a ringtu taphawt chunga Thlarâu Thienghlim rorêlna a hung tlung a, Pathien nâuhai, hringna thua inṭhanglien thei dinga enkawl ei ni tah. A tira inthawk Pathienin a mihai enkawlna hi vartak le rem hretakin a lo riruong vawng a nih, ti hi ei Bible pumpui ei enin an lang a nih. Pathien ngilnei, hmangaina le lunginsietna nei, iengkim chunga thuneitu le rorêltu ei nei hi ei ta dingin a hlu bêk bêk a nih. Bible a inthawkin Pathien mi enkawlna bukim ei hmu thei, a rêngin hril sêng ninaw sien khawm a hnuoia hai hi hang târlanga ei tih:-

Thiempu angin a mi enkawl: Krista chu Thiempu laltak a nih. Thuthlunghluia thiempu sin kha Aron le a nâuhai chanpuola pêkin a um a, Pathien le mipui inkâra inthâwina thil inhlân le suol thupa châwina thil inhlân dâm, temple rawngbâwlna mipui âi âwin an thaw hlak. Israel hai thlarâu rama Pathien-in a enkawlna a, rawngbâwl sin chu Thiempu hai kuta innghat a nih. Anni hai kha a hranpa taka Mosie hmangin Pathien-in an rawngbâwl dan ding iengkim hrilin an um a nih. Mâichâma mei râwchawktu ding an na, mi dangin an thaw thieng naw ser le sâng thil po po chu an kuta innghat vawng a nih. Chuonga rawngbâwlna sin an thaw chun, Israel hai thlarâu tienga Pathien mithmua an insukthiengna dinga inchûktirtu le rawngbâwltu an nih. Chuong ang chun Pathien-in a mihai chu Thiempuhai hmangin a enkawl a nih. Thiempuhai sinthaw nungchang chu Pathien mizie le nungchang a na, an rawngbâwlna a khawm Pathien mizie an târlang sa ve a nih.

Zâwlnei angin a mi enkawl: Pathien-in Zâwlnei hai hmangin a mipui hai a enkawl hlak a. Hnam dang hai lâi danglamna le thienghlimna vawng dingin, zâwlneihai hmangin Pathien-in a mipuihai an chûktir hlak. Zâwlnei chun Pathien Thu a dawng hlak a, mipuihai kuomah an hriettir hlak a nih. Pathien laka suolna le helna amani a um pha chun, vaulâwkna pein, thuâwina huna malsâwmna thutiem inhriettirin Pathien-in Zâwlneihai hmangin a mihai a enkawl hlak a nih. Pathien thuthlung an kuoma pêkin an um a, malsâwmna le hremna khawm an thilthaw izir ang peiin zâwlneihai hmanga inhriettirin an um hlak a nih.

Doctor angin a mi enkawl (Sukdamtu): Pathien-in a mipui hai a enkawlna a hin taksa damna an hmu theina dingin zâwlnei dâm, thiempu dâm, mi dang khawm a nuom nuom a hmang hlak. Taksa damna hi Pathien-in a ngâipawimaw a nih, ti a mipuihai a enkawlna a hin an lang a nih. Natna chi dang dang, hri ṭhanaw laka invêng dân dâm, phâr natna enkawl dân dâm, Bible a hin tamtak hmu ding a um. Ei Pathien hin a mipui hai hrisêlna hi a ngâipawimâw hle ti a chieng a nih. Chuleiin, ei Pathien Jehovah hi Doctor hai Doctor tia ko thei a nih.

Berâmpu angin a mi enkawl: Ei Pathien hi (Psalm 23 ei en chun) Berâmpu Ṭha, a mipui hai ta dinga hmangaina hau, iengtiklâi khawma ei mamaw hai mi ngâituo pêktu a ni zie, Lal David-in a lo hriet inthûk khawp el a nih. Tienlâi berâmpu hai chun, an berâm hai ta dingin an hringna hiel thâp ngamin, an fâk ding hlo ṭhatna hmuna hai an ṭhuoi a, tui dâwn ding umna hmuna hai dâm, ramsa ṭium hai laka khawm zâmsan el nuom lovin an umpui tlat hlak a nih. Berâmpu indik tak chun, a berâm hai an ṭhatna dingin iengkim thaw a huom a, a hringna thu nêkin a berâm hai hringna dingin harsatna iengang khawm tuok ding nisien, a hmasuon ngam hlak a nih. Chuongang tak chun, ei Pathien hin, a berâmhai ta dingin a hringna anhlân a nih. Ei Pathien mi enkawlna hi Berampu le hrilkhi a ni rawp hlak a nih.

Inchûktirtu angin a mi enkawl: Bible a hin Inchûktirna hi a tam em em, Inchûktirtu ngîrhmun hi ei Pathien nina le a sin hriethmai theilo khawpa det chu a nih. Isun a damlâi khan sermon nêkin Inchûktirna hi a hmang lem a, thuhriltu (speaker) ti nêkin inchûktirtu (teacher) ti hi a nina a ni lem bawk. Isun thu a hrila ti nêkin Isun anchûktira ti hi Chanchinṭha zieka hai hin ei hmu râwn lem a. Isu hi thuhriltu nilovin, inchûktirtu (Rabbi) a ni lem a nih. Nu le Pa hai ta ding khawma nâuhai inchûktir dinga infûina hi ei Bible a hmu a ni lem a, “Thu chu hril rawh, a hun a khawm, a hun naw a khawm,” a ti hai khawm hi a nina taka chu “Inchûktir rawh” a tîna lem a nih.

Tulâi Ngirhmunah: Khawvel hmasâwn dân le thangthar hung umpei hin, Kohran inenkawl dân khawm hmasâwnna tam tak a um ta a. Kohran rama rawngbâwlna khawm danglam ṭûlna le nuomna khawm a hung um pei a. Nisienlakhawm, sukdanglam theilo Pathienin a tîra inthawka a mipuihai a lo enkawl dân a hin hmangbîk a nei pei a nih, ti hi inphat ruol an nawh. Ei khawvel damsûnga in enkawlna le khawsak dân po poa hin kawng le lam chu a um a nih. Pathien Thu le damsûng nuna ding hin kalhmang induongsa, dân le dûn bân theilo khawm a um a nih. Thil chu an nina ding dinga um a, sin rêl le thaw a ni pha chun, ei Pathien khawm a lung a âwi hlie hlie ei ring a nih.

Khawvêl khawsakna a khawm Pathien induongsa, dân le dûn, le mawphurna, thuneina chenin, ruot le siein a um ding a nih, ti hi thudik umsa a nih. Mihriem rorêlna hnuoia thil inkhaw tak chu a chawngpu nêka a chawngpu naw lem thuneitua um hi a nih. chuongang deu chun, sin le rorêlna thila khawm, a neitu le rêltu ding an um a, chuonghai chu inzâna um ta lova, Pathien thil ruot naw anga hung inser suok thuneina le roinrêlna a um pha chun, buoina le hnungtawlna a hung inṭan têi hlak a nih. Inzâ ding inzâ lova, chawisâng ding chawisâng ni bawk lo, inpâwngnêkna a hluor tah niin an lang. Thudik le thutak an zâmral tah a hawi. “Lunginsiena le thutak Isu Krista zarin a hung um,” ti hai ang dâm chu a de rien rien chau an tah.

Tulâi ei ram ṭhangmâwbâwk chu, sin zawng thu hi a nih. Sin zawng an tam, inhnikna le thaw nuom zâwng ngâiven ruok chu mi tlawmte chau an nih. Sin zawng 80% vel hi chu sum hlâwsuok theina a ni phawt chun, theitâwpa bei ve el an nih. A ṭhenin an hmu ta ngêi a, sin ruokchu an invawi nawh, sum an hmu theina ding char an lungrila a um. Ei ngirhmun inhnuoi zie le changkâng naw zie an lang ngei. Mani chemkalna zâwng thaw dinga sin zawng ni thei ta inla nuom a um ngei el. Chuonga ei thaw pha chun hmasâwnna um thei a tih. Chuongang bawk chun, Kohran rama khawm, a sina inhnikna nei lova, hlaw neina ding chauva Kohrana ṭhangna nei khawm ei lo um ṭeu el ta thei a nih. Pathien rama sinthaw ti chu mi ngâia khawm a hmingṭhat thlâk hle a, missionary a fe ti hai lem chu inpêkna chungchuonga mihaiin an ngâi a na, a hming ṭhat thlâk hle a nih. Amiruok chu, mani sina inhnikna nei rêng rêng lo, hlaw sem huna invaksuor el hai hi, ieng law dinga ṭha am ni tâng an ta. Sin tinreng hi ei Pathien sinthawna anga thaw thei vawng a nih, ti hi ei theinghil hlak a hawi a, a san indik tak chu “inhnikna” a um naw lei a nih. Mani inhnikna tak thaw dingin inpe hlak inla chu, ei sinthaw khawm inhawi a ta, hmasâwnna khawm um lem êm êm a tih. Abîkin Kohrana ding chun, “Kona dawng” a pawimâw a nih.

Chuong khêla chun, Pathien mi siena hi hriet a pawimâw hle ding a nih. Pathien rorêl dân, hnuoi rama ding khawmin, discipline dang dang a um a. Inchûkna tieng khawm, Doctor hai chun damnaw enkawl sin an thaw a. Inchûkna ṭhatak neilo khawm ṭhenkhat chu insuk doctor deuin damnâw an lo enkawl ve a, hre le thiema inhrilin, damdâwi an hriet sun hai an hei inchâw ve bawk a. Natna le a damdâwi chu an lo hriet ve nuol ngei, nisienlakhawm, a dân ang taka inchûk an ni ve naw leiin, damdâwi fak huntâwk, dose indik an hriet nawh a, damnâw ta dingin dama inhrietna um ve bawk hlak sien khawm an damdâwi fâkin a khawhnunga a suksiet thei ding dân (side effect) an hriet phâk nawh a, damnaw hai hrisêlna a suksiet thei dân dâm an hriet phâk ṭhak naw a nih. Chuongang bawk chun, thilthawna tinrenga hin a thawtu indik tak ding chu an um pei a nih. Thiem inzirna tieng khawm, High School a Science Subject inchûktirtu ding chun, Science Subject a graduate a ngâi ta a, History Subject inchûktirtu ding khawm History Subject a graduate a ṭûl hlak. Engineer pass lo chun, Engineer sin an thaw thei bawk nawh. Sin tinrêng thaw dingin, kualifikeson a ngâi vawng hlak a nih. 

Kohran le Thlarâu rama inenkawlna thua khawm hin, Pathien lampui siemsa, hraw ding chu um ve ngêi a tih. An chûktu hai chun inchûk dêr lo hai nêkin a mik a mak an hriet lem hrim hrim ding a nih. Kohran rama rawngbâwlna dinga training nei hai chu Kohran rama inchûktirtu le rorêltu dinga ringum dingin ei beisei hlak. Hieng thu hai hi kohran hmangaitu hai le Pastor hai, Bible inchûkhai ta dingin chona lien tak el a nih. Kohran hi Lalpa phun san le a ditdâna a um theina ding chun Pathien Thu indiktak inchûktirna kawngah Bible inchûktuhai an ṭhanghar a hun takzet a nih. Kohran hai Pathien Thutaka keiṭhuoia inchûktirna indiktak pêk chu an mawphurna a ni si a. Pathien Thu inchûktu haiin Pathien Thlarâu râwn zinga Kohranhai Pathien Thutaka chawm lova Kohran an thlâthlam chun, Krista Kohran piengzie indik le kalhmang rem fûk antak hlak. Doctor inchûk lovin damnâw hai damdâwi a nuom thu thua a pêk a, dam vûk anga inhre a, a khawhnunga an hrisêlna ta dinga ṭhalo an tlun angin, Bible hmang ve sia Kohran châwmna thua mani remhriet dân dâna Kohran in enkawl a, inchâwmna a chun a khawhnunga Kohran bawrsâwmna an tlun thei hlak a nih. Thil tinrêng el hin kawng le lam an nei seng a, a thawtu ding le rêltu ding indik tak khawm an um pei hlak. Chu chu van khup hnuoia ei Pathien thil thaw dân le a rêlbâwl dân hrim niin an lang.

Tulai Kohran tamtak chu, Krista a innghat ta lo, sum le pâia innghat lem an ni tah el thei a nih. Kohran indika inngâi zingin, ei muongpui le innghatna khawm a lo insawn el thei ta bawk. Isu Krista indin Kohran a inngâi zingin Project a innghat Kohran dâm ei lo ni ta chun, ei Pathien lung a âwi nâw ding a nih. Kohran mmasâwn le hrat ei inkhîna hmangruo hi building ṭha, sum le pâia hâusakna dâm a lo ni el ta chun, Laodikei Kohran ei dem bîk dâl thei a nih. Krista ei innghatna ngâisak lova, hausa le sum hau hau ei mel deu zing el chun, Smurna Kohran chu a mi hêktu an ni thei ding a nih. Mipui tama ei innghat chun, Lal David in a sipai hai a tiem kha ei inthlawpui ning a ta, Lalpa Pathien lungsenna ei keithlâk ding a nih. (II Lalhai 24). Ieng ang hremna am thlang tâng ei ta? Kumsari ṭâm tlak, hmêlma ṭia thlathum tlân hmang, nithum sung hripui inlêng, pakhat tak thlang dingin Zâwlnei Gad chun Lal David chu an dawn el a ni kha. Ṭam tlâk, Hmêlma ṭina le hripui hai hi ei rama hin an mikhuol ta nâw khawp el. Lalpa Pathien lungsenna kut chu ei chunga hin a tlung ta zing am a ni aw! ti thei dingin a um tah. Nuorna leia Kohran indin dâm chu Krista Kohran indin leh an mil thei dim chu.

Ei lâwmna hi Lalpa dânah a ni am? Ei hmasâwnna hin Lalpa a châwimâwi am? Kohran kalchâwi hi mani ṭânghma ngâina le, inpâk-intuo lâwmna rûna inlâwikhâwm mei mei ei ni pal el tâm aw? Thudikin hmun a chang zo lovin, thutak a thâmrâl zo am an tah. Hmâibula insuklâwmtuona hai chu ei thiemin, inthuruolna tak tak ruok chu ei pêt hmang san deu ta nisien a hawi naw maw? Krista le a Kohran hmêlhmang ei la put tak tak am? Hmeithâi le mi rethei haiin Kohranah thlamuongna an la hmu am? Damnâw haiin Kohran an thlamuongpui am? Lungril nahaiin Kohran huongsunga hâdamna an hmu am? Suola inngâi hai, thiemnaw changa inngâi dâm, ruol ding invâi hai dâmin Kohran deihlim an hung bêl nuom ding am?  Krista Kohran phuna chun, mi tukhawm thlamuong takin an um ding a nih. Thlarâu, lungril le taksa damna famkim chu Krista taksa, a Kohran a hin a um ding a nih.

Kohran pieng indik  indin dingin tiemtuhai Lalpa’n mal sâwm raw sen..!